روایی (اعتبار) پرسشنامه همانند پایایی (قابلیت اعتماد) پرسشنامه معیاری برای سنجش پرسشنامه ها می باشد. به طور کلی، روایی یک پرسشنامه به این معناست که پرسشنامه تا چه میزان قادر به اندازه گیری یک مولفه مورد نظر می باشد. حال برای محاسبه روایی پرسشنامه ها روش های مختلفی نیز ارائه شده اند.

بیشتر بخوانید: انواع روش محاسبه حجم نمونه در آمار

روش های مختلف برای محاسبه روایی پرسشنامه ها در دو گروه کلی دسته بندی شده اند که در ادامه هر یک را معرفی خواهیم کرد.

انواع روش های محاسبه روایی پرسشنامه

• روایی درونی

روایی درونی به معنای این است که معیارهای به دست آمده از پژوهش ما چه اندازه ای و با چه دقتی قادر به اندازه گیری صفت مورد نظر هستند.

• روایی بیرونی

روایی بیرونی به این معناست که معیارهای به دست آمده از نمونه تحت مطالعه با چه دقتی قادر به جمعیت مرجعی را که نمونه مطالعه از آن گرفته شده است، توصیف می کنند.

حال با این دو دسته بندی کلی، به معرفی روش های محاسبه روایی پرسشنامه می پردازیم.

روایی نظری

• روایی صوری

برخی اعتقاد دارند که روایی صوری مولفه ای از روایی محتوایی است. روایی صوری زمانی محاسبه می شود که فردی که در حوزه مورد مطالعه تخصص دارد و پرسشنامه آن را بررسی می کند به این نتیجه می رسد که این پرسشنامه صفت یا مشخصه مورد علاقه او را اندازه گیری می کند. در واقع روایی صوری بستگی به نظر تخصصی پژوهشگر دارد.

• روایی محتوایی

مشابه با پایایی محتوایی، روایی محتوایی به این معناست که پرسشنامه مورد نظر تا چه میزان قادر به تخمین یا اندازه گیری موضوع مورد علاقه ما می باشد. پرسشنامه ای که روایی محتوایی داشته باشد، باید سوالات موجود در آن به صورت کامل حوزه مورد را پوشش دهند.

روایی تجربی

• روایی پیش گو

این نوع روایی توانایی پرسشنامه را برای پیش گویی کردن رخدادها، رفتارها، نگرش ها یا نتایج آینده اندازه گیری می کند.

• روایی همزمان

این روش قادر است یک پرسشنامه جدید را در مقابل بهترین و پیشرفته ترین استانداردهای موجود (استانداردهای طلایی) بسنجد.

• روایی سازه

این روش بیانگر این است که یک پرسشنامه تا چه میزان قادر به اندازه گیری صفت یا سازه نظری مورد نظر است. این روش از یک سازه فرضی برای مقایسه ها استفاده می کند.

• روایی همگرا

در روایی همگرا، معیارهای مختلف از یک مفهوم، نتایج یکسانی را به دست می دهند، و باید از معیارهای خود-گزارش در مقابل مشاهدات استفاده کنیم.

• روایی افتراقی

این روش نیز به نوعی به سلیقه پژوهشگر بر می گردد. به این صورت که پژوهشگر یک صفت را مشاهده می کند و به صورت تجربی و با مشاهده به این نتیجه می رسد که یک معیار با معیار دیگری متفاوت است یا خیر.

• روایی گروه-معلوم

در این روش، گروهی را که یک مشخصه به صورت کامل در آن اندازه گیری شده و معلوم است، با گروهی که هیچ مطالعه ای بر روی آن انجام نشده است مقایسه می کنیم.

• روایی عاملی

این روش در واقع یک تعمیم از روایی محتوایی است. زیرا محتوای ساختار مورد نظر را با استفاده از یک مدل آماری به نام تجزیه و تحلیل عاملی روایی سنجی می کند.

• روایی آزمون فرض

در این روش یک آزمون فرض در مورد ارتباط میان مفهوم اندازه گیری شده (متغیر) یا مفاهیم دیگر (متغیرها) که از یک نظریه گرفته شده اند، تایید خواهد شد. این نیز یک روش تجربی است.

در هر مطالعه ما با توجه به نوع مطالعه و نوع پرسشنامه مورد استفاده، شما باید یکی از روش های محاسبه روایی در پرسشنامه را انتخاب کنید. آزمون های روایی سنجی به صورت کلی به دو دسته نظری و تجربی تقسیم می شوند. روش های نظری مطمئن تر هستند زیرا اگر فردی تخصص کافی برای استفاده از روش های تجربی را نداشته باشد، ممکن است نتایج گمراه کننده ای را به دست آورد.

بیشتر بخوانید: روایی محتوایی چیست؟